Hướng dẫn chi tiết soạn giáo án cho khoá học online

Xoá bỏ sự ngại ngần khi xây dựng khoá học online đầu tiên. Bước soạn giáo án cho khoá học trực tuyến là bước đầu tiên cần thực hiện.

======================================

I. Soạn giáo án cho lớp học online có gì khác biệt?
II. Các bước soạn giáo án cho một khoá học trực tuyến
III. Một số lưu ý

======================================

I. Soạn giáo án cho lớp học online có gì khác biệt?

Mục đích soạn giáo án thì vẫn như vậy, chỉ khác là giáo viên sẽ tiến hành giảng dạy online. Vậy giáo viên cần lưu ý những điểm gì để lớp học online đạt hiệu quả cao nhất có thể.

Sự khác biệt lớn nhất khi soạn giáo án lớp học trực tuyến và khi đứng lớp học thông thường là "Học viên rất dễ sao nhãng, mất tập trung". Lúc này, giáo viên cần có những lưu ý nhất định để phù hợp với lớp học online.

Một số biện pháp có thể đáng lưu tâm là:

• Chia nhỏ nội dung học một cách hợp lý
• Cần nhiều hơn các hoạt động tương tác như câu hỏi nhanh, bài tập nhóm...
• Cần nhiều hơn các tài liệu bổ trợ và công cụ hỗ trợ như mini game, truyện, video hài ước...
• Cần thực hiện nhiều hơn các bài test kiểm tra mức độ tiếp thu kiến thức của học viên
• Giao bài tập và yêu cầu cao hơn khi học, làm bài tập và bài kiểm tra. Mục đích là tạo áp lực hơn cho học viên, hạn chế sự sao nhãng trong quá trình học.

Trong thực tế, các khóa học e-Learning luôn cần có một giáo án được sắp xếp một cách phù hợp, có mục tiêu, chiến lược nhằm giúp  quá trình học thuận lợi nhất có thể.

II. Các bước soạn giáo án cho một khoá học trực tuyến

1. Chuẩn bị

Nghiên cứu đối tượng học viên

Nghiên cứu đối tượng học viên để có cơ sở quyết định lựa chọn phương pháp dạy, tài liệu và thời gian học phù hợp.

Mục đích là soạn giáo án thích ứng với phần đông học sinh trong lớp. Còn với những em có năng khiếu bẩm sinh hay những em yếu hơn thì điều chỉnh cho phù hợp. Ngoài ra, bạn cũng nên hiểu tích cách học sinh của mình để quản lý lớp học tốt hơn.

Bạn muốn khoá học kéo dài bao lâu, theo kinh nghiệm của bạn thì thời lượng bao lâu sẽ mang lại hiệu quả tối ưu cho học viên và cho bạn.. Đối với trẻ em thì video không thể kéo dài đến 30 phút được
Phong cách của bài giảng sẽ như thế nào, chào phúng hay nghị luận...

Xác định mục tiêu bài học

Điều này giúp bạn xác định được những gì học sinh sẽ học được từ bài học và cách thức bạn sẽ thực hiện để đảm bảo rằng học sinh sẽ làm chủ được những gì trong tay họ.
Đối với khoá học online, học viên quyết định có trả tiền cho khoá học online hay không là phụ thuộc vào mục tiêu này có phù hợp với kỳ vọng của họ hay không.

• Sau khi kết thúc bài học, học sinh cần hiểu được những gì về kiến thức, kỹ năng, thái độ.
• Xác định mức độ đạt được (biết, hiểu, vận dụng hay thành thạo) căn cứ vào chuẩn kiến thức và trình độ tiếp thu của học sinh.

Xác định phương pháp dạy học chủ đạo

• Định hướng phương pháp dạy chính áp dụng trong bài học.
• Đối với từng hành động cụ thể nên đưa ra các phương pháp khác để phù hợp với đặc thù.
• Xác định đúng phương pháp dựa vào: điều kiện cơ sở vật chất, nội dung bài giảng và trình độ tiếp thu của học sinh.

Các cách thức dạy học mà bạn đưa ra có thể là đọc sách, vẽ sơ đồ, lấy ví dụ thực tế hoặc sử dụng một dụng cụ. Điều quan trọng là phải xem xét để áp dụng đa dạng các phong cách học tập trong lớp, và xác định phương pháp dạy học nào sẽ cộng hưởng được tốt nhất. Sự sáng tạo đó sẽ mang lại thành công cho bài giảng, thu hút học sinh tham gia và giúp chúng hiểu được nội dung của bài học.

Chuẩn bị thông tin

Khi bắt tay vào soạn giáo án, để đạt hiệu quả tốt nhất bạn cần phải xác định rõ những tài nguyên mà mình có.

Trong tay bạn đang có những tài liệu gì, nội dung khoá học có tham khảo tài liệu nào không? Chuẩn bị một số tư liệu, ví dụ, hình ảnh, video…sẽ sử dụng kèm giáo án đó. Điều này thì chắc không có gì quá khó hiểu nên tôi sẽ không nói chi tiết quá.

Ví dụ: Nếu lựa chọn Hoola để dạy trực tuyến, bạn biết rằng mình có thể sử dụng bài giảng video, dạng powerpoint, audio, pdf... để khi bắt tay vào soạn giáo án bạn biết được bạn có thể sử dụng bài giảng nhiều định dạng khác nhau, chứ không chỉ video bài giảng.

Chú ý: Bạn cần lưu ý về bản quyền sử dụng hình ảnh, video, âm thanh, tư liệu… mà bạn thu thập trên mạng. Bạn nên nghiên cứu một chút về điều này. Nó sẽ bảo đảm việc khoá học của bạn không có cơ hội bị bêu xấu trên mạng.

Chuẩn bị thiết bị dạy học

Bạn đang có thiết bị gì, thiết bị gì có thể mua, thiết bị gì có thể mượn, thiết bị nào có thể được thay thế. Bạn sẽ sử dụng những công cụ nào để giảng dạy.
Phụ thuộc vào lớp học đồng bộ (giáo viên dạy trên phần mềm video meeting, ví dụ Zoom) hay lớp học không đồng bộ (lớp học dạng video dựng sẵn), giáo viên sẽ chuẩn bị trang thiết bị phù hợp.

Đối với lớp học đồng bộ, các thiết bị cần thiết có vẻ đơn giản hơn nhiều so với việc quay video tạo khoá học không đồng bộ. Bạn chỉ cần một thiết bị thông minh có camera, mic và cài được phần mềm video meeting.
Còn để tạo video bài giảng và xây dựng lớp học không đồng bộ, bạn cần nhiều hơn thế. Các thiết bị để ghi video, máy tính cài đặt các phần mềm hậu kỳ...

Có thể bạn không cần phải đầu tư nhiều ngay từ ban đầu, tuy nhiên việc đầu tư sẽ đem lại kết quả xứng đáng.

Ở đây, Hoola hy vọng bạn có thể tận dụng lợi thế về công nghệ trên nền tảng e-learning để có thể dạy bằng cả 2 cách nêu trên bất kỳ lúc nào mà không phát sinh thêm chi phí.

Chuẩn bị các phần mềm cần thiết

Ở đây chúng ta nói đến rất nhiều phần mềm giúp hỗ trợ soạn giáo án và giảng dạy. Để tránh bị sao nhãng, Hoola sẽ đề cập riêng nội dung này ở một post khác.

2. Hướng dẫn chi tiết soạn giáo án

2.1. Tại sao cần lên bố cục video và soạn giáo án kĩ lưỡng?

Dù cho là dạy không chính thống trong các trường học thì không có nghĩa là bạn có thể hứng lên thì thu âm bài 03 và buồn buồn thì làm bài 07 trước được. Bạn cần phải nghĩ tới học viên sẽ rất khó khăn để tiếp cận những kiến thức mà bạn đang truyền tải.

Và nếu như bạn đang giảng dạy một bộ môn không chính thống thì thông thường kiến thức mà các bạn có là góp nhặt từ nhiều nguồn khác nhau, từ các đàn anh/đàn chị, từ các bạn khác, từ trải nghiệm/kinh nghiệm của bản thân nên nó khá hỗn độn và không dễ để học viên có thể tiếp thu nếu bạn không soạn một giáo án kĩ lưỡng.

Và thực ra làm giáo án cũng không phải là một việc kinh khủng như bạn tưởng. Tôi biết rằng nhiều người dường như nghe từ “giáo án” rất kinh dị. Chỉ đơn giản là bài nào dạy trước bài nào dạy sau, khái niệm nào nói trước rồi học tiếp bài mới rồi lại học tiếp một khái niệm mới khác, .v.v…

Ví dụ, bạn có thể sắp xếp theo kiểu điển hình sau đây:
Video tiếp thị/Video Sale: Đây là video giới thiệu khóa học để người xem nhận biết khóa học của bạn có phù hợp với người ta không.
2. Video khẳng định: quan điểm, góc nhìn của bạn về chủ đề bạn dạy.
3. Video lý do: nói cho học viên lý do mà học viên nên học khóa học của bạn.
4 – ∞. Các video hướng dẫn cụ thể – bài 1, bài 2, bài 3…
Bạn có thể tùy ý gom hay tách nhỏ các video tùy theo sở thích của bạn, miễn là nó hợp lý và học viên có thể hiểu khi xem.

2.2. Lập dàn ý cơ bản

Dựa trên mục tiêu đã đặt ra và những tài nguyên có sẵn, bạn bắt đầu dựng khung cho khoá học một cách cơ bản.

Cũng giống như khi viết văn, khi làm giáo án đầu tiên cũng phải lập dàn ý cơ bản. Bước này sẽ tạo khung sườn cho toàn bộ giáo án, đảm bảo bài giảng không bị thiết thừa hay lạc ý.

Ở bước này bạn có được dàn ý cho khoá học và từng video cụ thể. Để làm được như vậy, bạn cần thực hiện các công việc sau:

• Đầu tiên, bạn nên ghi hết các mục tiêu của bài học cần đạt được. Mục tiêu càng đơn giản càng tốt.

• Sau đó viết phần tổng quát. Phần tổng quát là các đề mục của bài, bạn nên in đậm các đề mục này. Giáo viên nên căn cứ vào mục tiêu để viết phần tổng quát cho phù hợp. Tùy vào thời lượng của tiết học, bài học có thể thêm hoặc bớt các ý chính.

• Tiếp theo là lên kế hoạch thời gian sao cho nội dung và thời lượng tiết học/ khoá học đã xác định trước phù hợp với nhau.

Với mỗi mục đề nên lên kế hoạch thời gian cụ thể để đảm bảo không bị thiếu ý. Trong trường hợp bài học có quá nhiều ý mà thời gian tiết học không đủ thì hãy chia nhỏ bài học thành từng phần. Khi đó, bạn có thể tự điều chỉnh tốc độ truyền đạt nhanh chậm tùy thuộc vào tiến trình của bài học. Bạn hãy lấy thời gian của một tiết học để chia đều cho từng phần.

Thời gian của một video hay thời lượng của một khoá học hoàn toàn là do bạn quyết định. Tuy nhiên, Thời lượng cho một buổi học online là 20 phút, nó tương đương khoảng một tiết học 45 phút khi học offline.

2.3. Soạn nội dung thuyết giảng cho bài giảng online

Đây là bước tiếp theo trong cách làm giáo án, là phần mà bạn phác họa một cách rõ nét bạn sẽ trình bày nội dung gì cho học sinh của bạn. Đây cũng là bước trực tiếp ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy của bạn.

Dựa trên thời lượng khoá học và và thời lượng của mỗi video trong khoá học đó, để phân bổ nội dung cho phù hợp.

a. Phần mở đầu

Thông thường, đầu tiết học, học sinh thường mất tập trung, không chịu nghe giảng và lười suy nghĩ. Do đó, khởi động nhẹ nhàng, hướng học sinh vào trọng tâm bài học để các em dễ dàng tiếp kiến thức mới. Bạn có thể mở đầu tiết học bằng một trò chơi đơn giản, sử dụng tranh ảnh để bắt đầu bài học, kiểm tra bài cũ…

b. Truyền đạt kiến thức

Giáo viên có nhiều cách truyền đạt thông tin, nội dung bài học cho học sinh. Tùy thuộc vào trình độ tiếp thu kiến thức của học sinh mà có thể sử dụng cách truyền đạt khác nhau, có thể qua video, tranh ảnh, trích đoạn… Bạn có thể cho học sinh biết trước nội dung bài học để học sinh dễ nắm bắt được trọng tâm của bài và nhớ được kiến thức sau khi học.

• Phân rõ hoạt động của giáo viên và hoạt động của học sinh cụ thể theo từng nội dung nhỏ.
• Định hướng mục tiêu rõ ràng cho từng hoạt động, không nên tham lam xây dựng quá nhiều hoạt động cho một tiết học.
• Phân bổ thời lượng cho mỗi hoạt động, ưu tiên hay không ưu tiên hoạt động nào.

c. Làm bài tập

Việc cho học sinh làm bài tập ví dụ có hướng dẫn sẽ giúp các em củng cố lại kiến thức và biết cách vận dụng lý thuyết vào bài tập.
Bài tập và ví dụ là cách nhắc lại kiến thức một cách hiệu quả, các thầy cô hiển nhiên là nắm rõ vấn đề này.

d. Kiểm tra kết quả và đánh giá quá trình

Sau khi đã hoàn thành bài tập có hướng dẫn, bạn có thể cho học sinh làm một vài bài tập kiểm tra để xem các em đã hiểu và biết cách vận dụng chưa. Nếu chưa thì bạn phải giảng lại kiến thức và cố gắng giảng sâu theo cách soạn giáo án khác để học sinh hiểu được.

e. Giao bài tập

Khi các em đã được cung cấp hết kiến thức, hãy để các em tự làm bài tập. Việc này giúp học sinh nắm vững kiến thức mà bạn vừa truyền đạt và biết cách vận dụng vào bài tập. Và nhiệm vụ của bạn là theo dõi quá trình, chữa bài, giảng giải kỹ hơn khi các em còn chưa hiểu, còn khúc mắc,…

f. Phần dành cho câu hỏi

Khi dạy và học online có nghĩa là học viên không thể đặt câu hỏi ngay với giáo viên khi họ có khúc mắc. Nhiệm vụ của bạn là tạo điều kiện để học viên đặt câu hỏi và có được câu trả lời thoả đáng. Tạo một group học viên để họ có thể tự thảo luận, hoặc tạo kênh để sẵn sàng trả lời câu hỏi của học viên nhanh nhất có thể.

g. Kết luận bài học một cách cô đọng

Bài học có mở đầu thì cũng có phải có kết thúc. Hãy kết thúc bài học một cách cô đọng bằng cách nhắc lại kiến thức chính, củng cố kiến thức đã học. Bước này có thể hiểu là câu trả lời cho phần mục tiêu đã đặt ra ở đầu.

Phần kết luận này đặc biệt quan trọng đối với bài giảng online, nó giúp học viên hệ thống lại những kiến thức vừa học.Tóm tắt, tổng kết những điểm chính của tiết học.

• Có thể sử dụng phiếu đánh giá cuối bài thay cho tổng kết để học sinh nhớ lại các kiến thức đã học.
• Giao nhiệm vụ và bài tập về nhà cho học sinh.
• Giới thiệu tài liệu tham khảo (nếu có).
• Đánh giá, nhận xét tiết học để kịp thời điều chỉnh phương pháp dạy học và cách làm giáo án.

III. Một số lưu ý

Để soạn giáo án hiệu quả cần phải đầu tư về mặt thời gian, công sức và trí tuệ bởi mục tiêu chính là giúp học sinh tiếp thu được hết kiến thức trong bài.

Ngoài các bước trên, bạn cũng cần phải chuẩn bị chu đáo trước khi đầu bài giảng. Đặc biệt với những giáo viên trẻ, còn run trước học sinh thì nên chuẩn bị những bước sau khi thực hiện làm giáo án.

1. Viết ra giấy

Nếu sợ mình quên thì bạn nên viết ra giấy để bạn cảm thấy tự tin hơn, không bị vấp hay quên trong quá trình giảng dạy. Mặc dù quá trình này có thể sẽ khiến bạn tốn nhiều thời gian hơn. Khi đã quen, bạn có thể dạy một cách tự nhiên và làm giáo án một cách trơn tru mà không cần phải viết ra giấy nữa.

2. Linh hoạt theo tình huống

Không ai có thể chắc chắn không có chuyện gì xảy ra trong quá trình giảng dạy. Bạn phải biết linh hoạt theo tình huống để bài giảng không bị đứt đoạn hay khi có vấn đề nào đó cắt ngang bài giảng của bạn.

3. Lên kế hoạch vượt qua yêu cầu

Bạn có thể đặt ra mục tiêu cao hơn cho buổi học hay rút ngắn thời gian cho các hành động. Bởi bạn sẽ không biết học sinh của mình sẽ hợp tác như thế nào, chúng có hứng thú với bài học này không.

4. Soạn giáo án dễ hiểu

Soạn giáo án dễ hiểu sẽ giúp bạn dễ dàng làm chủ khi có sự thay đổi. Hay khi phải nhờ giáo viên khác dạy thay, họ có thể dễ dàng sử dụng giáo án của bạn để truyền đạt kiến thức cho học sinh.

5. Lên phương án dự phòng

Cũng có thể xảy ra trường hợp giáo án bị mất, cần cập nhật nội dung bài giảng, thiết bị hỏng… Việc lên phương án dự phòng sẽ giúp bạn tránh được những tình huống xấu xảy ra. Việc này sẽ rất cần thiết đối với những giáo viên kinh nghiệm còn non trẻ hay trong những buổi dự giờ.

Có thể ví von giáo án điện tử giống như một tấm bản đồ giúp giáo viên hướng dẫn người học nên học như thế nào để đạt được hiệu quả tốt nhất. Tuy vậy, làm thế nào để thiết kế được một giáo án hay, hấp dẫn, phù hợp với mục tiêu người học thì không phải ai cũng biết.

"Dạy ở trong lớp nếu các em chán hoặc ngủ gục, mình còn biết để điều chỉnh, chứ dạy online mình không thể nào kiểm soát được. Nên bài giảng của GV phải làm sao để hấp dẫn được các em từ đầu đến cuối." - Tâm sự của một giáo viên.

Tóm lại soạn giáo án cho khoá học trực tuyến là việc chuẩn bị tốt nhất để truyền đạt kiến thức cho học viên phù hợp với môi trường học online.